Het leefklimaat in justitiële inrichtingen

Gebruikte afkortingen xi

1. Inleiding 1
1.1 De aanleiding voor het onderzoek 1
1.2 Probleemstelling en onderzoeksvragen 2
1.3 Opzet en uitvoering van het onderzoek 3
1.3.1 Literatuurstudie 3
1.3.2 Veldbezoeken 5
1.3.3 Expertmeeting 6
1.4 Leeswijzer 6
Casus 1 De Penitentiaire Inrichting Heerhugowaard, locatie ‘Zuyder Bos’ 9

2. Het concept leefklimaat 13
2.1 Inleiding 13
2.2 Definities van leefklimaat en equivalente begrippen 14
2.3 Een functionele definitie van het leefklimaat 16
2.4 Normatieve uitgangspunten voor de invulling van het leefklimaat: resocialisatie, minimale beperkingen en normalisatie 17
Casus 2 De Justitiële Jeugdinrichting ‘De Hartelborgt’ 21

3. Het leefklimaat in Nederlandse justitiële inrichtingen: de wetgeving, het beleid en het bestand 25
3.1 Inleiding – samenhang tussen de inrichtingen 25
3.2 Penitentiaire inrichtingen voor volwassen mannen 26
3.2.1 Wetgeving, beleid en onderzoek 26
3.2.2 Aard en omvang van de populatie 29
3.3 Penitentiaire inrichtingen voor volwassen vrouwen 31
3.3.1 Wetgeving, beleid en onderzoek 31
3.3.2 Aard en omvang van de populatie 33
3.4 Justitiële jeugdinrichtingen 33
3.4.1 Wetgeving en beleid 33
3.4.2 Aard en omvang van de populatie 35
3.5 Inrichtingen voor forensische (geestelijke gezondheids)zorg 37
3.5.1 Wetgeving en beleid 37
3.5.2 Aard en omvang van de populatie 40
3.6 Inrichtingen voor vreemdelingen 41
3.6.1 Wetgeving en beleid 41
3.6.2 Aard en omvang van de populatie 43
3.7 Conclusie 43
Casus 3 ‘De Voorde’, afdeling voor langdurige en intensieve forensische zorg 45

4. De invloed van het leefklimaat op gedrag ‒ enkele theoretische verklaringen 51
4.1 Inleiding 51
4.2 Procedurele rechtvaardigheid 51
4.3 Het Risk Need Responsivity Model 53
4.4 Desistance 55
4.5 Soft power 57
4.6 Conclusie 58
Casus 4 Het Detentiecentrum Rotterdam 61

5. Factoren en determinanten van het leefklimaat 65
5.1 Inleiding 65
5.2 Factoren 66
5.2.1 Contacten tussen personeel en ingeslotenen 67
5.2.2 Autonomie 74
5.2.3 Contacten met de buitenwereld/familiaire relaties 77
5.2.4 Veiligheid 80
5.2.5 Zinvolle dagbesteding 84
5.2.6 Fysiek welbevinden 87
5.3 Determinanten 88
5.3.1 Gebouwelijke omgeving 89
5.3.2 Professionaliteit en samenstelling van het personeel 92
5.3.3 Samenstelling van de bewonerspopulatie 96
5.4 Tot slot 96
Casus 5 De Forensisch Psychiatrische Kliniek ‘De Beuken’, Boschoord 99

6. Het kwantificeren van het leefklimaat in justitiële inrichtingen 105
6.1 Inleiding 105
6.2 Instrumenten 108
6.2.1 Ward Atmosphere Scale (WAS); Correctional Institutions Environment Scale (CIES) 108
6.2.2 Prison Environment Inventory (PEI) 109
6.2.3 Prison Preference Inventory (PPI) 110
6.2.4 Prison Social Climate Survey (PSCS) 110
6.2.5 Measuring the Quality of Prison Life scale (MQPL); Staff Measuring the Quality of Prison Life questionnaire (SQL) 111
6.2.6 Essen Climate Evaluation Scale (EssenCES) 112
6.2.7 Prison Group Climate Instrument (PGCI) 114
6.2.8 Styve/MacKenzie 115
6.2.9 Gedetineerdensurvey 116
6.3 Tot slot 118
Casus 6 Jugendanstalt Hameln, Duitsland 121

7. Conclusies 129
7.1 Inleiding 129
7.2 Het concept leefklimaat (definitie, factoren, determinanten) 129
7.3 Bevorderen en belemmeren van een positief leefklimaat: een delicate balans 130
7.4 (Gerechtvaardigde) verschillen tussen type inrichtingen 136
7.5 Het meten van het leefklimaat 137
7.6 Aanbevelingen voor verder onderzoek 138
Casus 7 Penitentiaire inrichting Bastøy, Noorwegen 141
Casus 8 Halden Prison, Noorwegen 147

Samenvatting 151
Summary 163
Referenties 173
Overige geraadpleegde literatuur 193

Bijlage 1: Leden van de begeleidingscommissie 201
Bijlage 2: Deelnemers expertmeeting 203

Over de auteurs 205